Zwart-witdenken

Keuzes zijn soms heel eenvoudig om te maken. Ze zijn zwart of wit. Of dat doen mensen je soms geloven. Een simpele tegenstelling: het één of het ánder. Maar dat zwart-witdenken is een grove versimpeling van de werkelijkheid. Tussen zwart en wit ligt een wereld van kleur. Een pleidooi voor denken in nuance, in plaats van zwart-witdenken.

Zwart-witdenken in een dichotomie

Een dichotomie is een geheel dat bestaat uit twee gescheiden delen. Op het eerste gezicht gaat het om een tegenstelling, om óf het één, óf het ander. Zo’n dichotomie geeft de indruk dat je maar kan kiezen voor het éne of voor het andere. In onze taal komen ze vaak voor: stad-platteland, werk-vrijetijd, natuur-cultuur, winnaar-verliezer, dader-slachtoffer …

Stad en platteland

Ik woon in een gemeente waar vroeger nog een aantal landbouwers waren. Vandaag is er volgens mij nog één. Wie weet verdwijnt ook die binnenkort. Het gemeentebestuur heeft een visie waarin het aantal inwoners gerust omhoog mag. Hoogbouw en extra verkavelingen moeten daarvoor zorgen. Steeds meer verandert de omgeving in een stedelijke omgeving, maar de inwoners voelen zich nog altijd thuis in “het dorp”. De fysieke en mentale realiteit verschilt: (steeds meer) stad én (nog steeds) platteland.

Natuur en cultuur

Natuur is de ruwe omgeving zonder invloed van de mens, en cultuur is diezelfde omgeving als ze wel door mensen is beïnvloed. Als ik mijn eigen tuin bekijk, dan zie ik op het eerste gezicht heel wat natuur. Maar die natuur is ooit door mijn vrouw en mij geplant. Eigenlijk is onze natuurlijke tuin dus volledig cultuur. Zelfs sommige oerbossen zijn mogelijk gecreëerd door de mens als je ver genoeg zou kunnen teruggaan in de tijd. Niet te ver gezocht als hypothese, toch?

Werk en vrijetijd

Dezelfde redenering wordt door werkgevers gebruikt om een tweedeling te creëren tussen werk en vrijetijd. Restricties op het gebruik van sociale media tijdens de “werktijd” of geen mails “na de uren” moeten die tweedeling benadrukken. Mensen stellen zich steeds flexibeler op en laten vooral werk toe tijdens hun vrijetijd. Een mailtje na de uren is geen uitzondering meer. Een blik op de socials is dan weer sociaal aanvaard. Zo werkt flexibiliteit in beide richtingen en houdt de tweedeling op te bestaan.

Gender

Wat vroeger hardnekkige dichotomieën waren, krijgt steeds meer deuken. Gender, bijvoorbeeld, was altijd een duidelijke dichotomie. Je had man óf vrouw. Vandaag is dat niet meer zo. Het gevolg daarvan is dat een groeiend aantal mensen steeds beter zichzelf mag zijn. En dat is een goede zaak. Het instandhouden van dichotomieën lijkt dus iets van het verleden te zijn.

Zwart-witdenken in politiek

In de politiek is dat zwart-witdenken een evidentie. Je bent vóór of tégen. Denk maar aan de tegenstelling links-rechts. Vaak gebruiken mensen zo’n dichotomie bewust, om zichzelf van anderen te onderscheiden. Niets is ofwel volledig zwart, ofwel volledig wit zoals in een dichotomie. Er is immers altijd ‘die grijze zone’ tussen de uiteinden van een spectrum. Of zoals ik zelf graag denk: een wereld van kleur.

Zwart-witdenken is comfortabel

In kleurrijk denken over de wereld zijn simpele ideeën … te simpel. Iemand die van nature overal nuance ziet, kiest voor een complexe realiteit, maar dat is niet voor iedereen eenvoudig te zien. Iemand zei me ooit: “Je moet stoppen met altijd alles in verbanden te zien.” Met andere woorden: maak het simpel en ontrafel de zaken. Valt iets voor te zeggen. Omdat veel mensen dat denken in complexiteit niet kunnen. Ze lopen erin verloren. Niets is zwart-wit, maar je kunt het wel zwart-wit maken. Zwart-witdenken als een vorm van intellectueel comfort.

Denken in kleur als gymnastiek voor de hersenen

De werkelijkheid laat ons niet toe om een strikte scheiding te maken. Alhoewel dat ogenschijnlijk het leven eenvoudiger maakt. Denk je in strikte scheidingen, dan verlies je elke zin voor nuance en complexiteit. Complexiteit en nuance maken het leven boeiend, net zoals zowat elke evolutie die je doormaakt.

Streven naar harmonie is dus bij voorkeur een streven dat ervoor kan zorgen dat je evolueert. Het is geen bestemming. Leren om dichotomieën te zien als kleurenspectrum, en niet als zwart-witdenken is dus een instapklare manier om om te gaan met verandering in het algemeen. Zo is denken in kleur gymnastiek voor de hersenen.

Samenwerken met Viorella?

Deze blog is geen goed voorbeeld van een blog in eenvoudige taal. Veel te moeilijk dus om als blog dienst te doen. Toch is complexiteit vaak een deel van je zoektocht naar goede storytelling.

Denk je dat ik je kan helpen met je complexe verhaal? Contacteer me dan voor een samenwerking.

Samenwerken met Viorella